هکسره چیست؟ کاربرد درست ه و کسره در نوشتار فارسی محاوره‌ای

 

«نزدیکه دو سه ماه»، «مثله تو»، «مشغوله کار»، «تویه حیاط»، «مادره امین»، «پختنه غذا»، «سره سفره» و «خوردنه آبگوشت»...!

و نمونه‌های اشتباه دیگری که این روزها بسیار زیاد در نوشتارهای فارسی به‌ویژه در فضای مجازی به چشم می‌خورد.

«کسره اضافه» یا «ه»، کدام درست است؟

«ه» علاوه‌بر این‌که گاهی حرف پایانی یک کلمه است عموما در جاهایی استفاده می‌شود که شکل محاوره‌‌ای فعل «است» مدنظرمان باشد؛ مثلا «هوا سرده»(هوا سرد است)، «خوبه یا بده؟»، «راه نزدیکه» و...

«کسره اضافه» هم در ترکیب‌های وصفی و اضافی برای ربط‌دادن دو کلمه به هم استفاده می‌شود؛ مثلا «نزدیکِ دو سه ماه»، «برای دیدنِ تو»، «دوستِ من»، «هوایِ خوب» و...

چهار تکواژه برای صدای« ِ» یا کسره، داریم:

اضافه: کتابِ علی، اخوانِ ثالث، ماهِ من، روز خوب، میدان آزادی

به جای «است»: حالم خوبه، این‌جا تهرونه

نشانه معرفه درمحاوره: پسره، بچه داره، پدر بزرگه

پسوند پایان اسم‌ها و صفت‌ها: دهنه، انگیزه، روزنه، دسته

مورد دوم و سوم در زبان گفتار وجود دارد.

با گسترش سنت نوشتن به فارسی محاوره‌ای (عموما از نوع تهرانی)، نوشتن مانند «هوا سرده» و «لوستر بزرگه» رواج پیدا کرد. نتیجه طبیعی این روند این است که آدم‌ها عادت می‌کنند در پایان کلماتی که هرگز «ه» ندیده بودند، «ه» بگذارند. بیشتر ما ترکیب «پسره» را ندیده بودیم؛ چون چنین ترکیبی در فارسی مکتوب وجود ندارد. این اتفاق با گسترش فضای مجازی بیشتر شد که مفهومی با عنوان «هکسره» را پدید آورد.

هکسره یعنی به‌جای کسرۀ اضافه «ه/ ـه» بنویسیم یا به‌جای «ه/ ـه» کسره بگذاریم.

در جایی مثل: «کتابه خوب»، «ه/ ـه» جزو واژه نیست و اضافی است و در جایی مانند: «آدم خوبه» که «ه/ ـه» جزو واژه است. پس نباید حذف شود و گذاشتنِ کسره به‌جای آن نادرست است.

محمدکاظم کاظمی شاعر افغانستانی ساکن ایران هم در یادداشت کوتاهی با عنوان «نگارش «ه» به جای کسره اضافه» می‌نویسد:

من اگر جایه تو باشم.

این دو تا برادر مثله هم‌ هستند.

من از صبح تویه آشپزخانه بودم.

این کاره تو کاره قشنگی نبود.

بله، همه این‌ها غلط است. ما نباید به جای کسره‌ اضافه از حرف «ه» استفاده کنیم. ترکیب‌های وصفی و اضافی دارای کسره‌اند نه «ه». یعنی باید نوشت:

من اگر جای تو باشم.

این دو تا برادر مثل هم هستند.

من از صبح توی آشپزخانه بودم.

این کار تو کار قشنگی نبود.

کاربرد نابه‌‌جای «ه» به جای کسره‌ اضافه چند سالی است که در نگارش فارسی‌زبانان بسیار دیده می‌شود. البته در آثار نویسندگان حرفه‌ای و جدی و در رسانه‌های رسمی کمتر است، ولی در دو جای بسیار رواج یافته است، یکی دنیای مجازی و دیگری زیرنویس فیلم‌های سینمایی.

در واقع معمولاً جوان‌ترها دچار این خطا می‌شوند، شاید به سبب ضعف سواد فارسی نسبت به ده بیست سال پیش یا شاید به سبب عمومی شدن امکانات رسانه‌ای به ویژه رسانه‌های مجازی که در آنجا هر کسی با هر میزان و پایه‌ای از سواد و دانش می‌تواند بنویسد.

و نکته قابل توجه این است که این خطا در نوشته‌های مردم ایران بیشتر دیده می‌شود و گویا هنوز به افغانستان راه نیافته است. به هر حال اهل قلم و دانش باید مراقب شیوع این خطای نگارشی باشند و به دیگران هشدار دهند.

به گزارش ایسنا، نکته جالب ماجرا این است که این وسط گاهی هم از آن طرف بام می‌افتیم. مثلا در یکی از آگهی‌های تبلیغاتی امسال این عبارت به چشم می‌خورد: «عیدِ و عیدیش...» به جای «عیده و عیدیش...»

) کانال تلگرامی زین قند پارسی_علیرضا حیدریhttps://t.me/qande_parsi) منبع: